علی بن حسن مثلثعلی بن حسن مثلث (شهادت ۱۴۹ق)، معروف به علیّ الخیر و علیّ العابد، از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) که بیست و ششم محرم الحرام سال ۱۴۹ هجری قمری در زندان منصور دوانیقی از خلفای بنی‌عباس و در سجده عبادت به شهادت رسید. فرزند او شهید فخ از علویونی بود که بر ضد بنی‌عباس قیام کرده و مانند امام حسین (علیه‌السلام) به شهادت رسید. ۱ - معرفی اجمالیحسن بن حسن بن حسن مجتبی (علیه‌السّلام)، مشهور به حسن مثلث، به‌علت هم‌نامی با پدرش حسن مثنی و پدر بزرگش امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام)، حسن مثلث نامیده می‌شود. «علی» فرزند وی در بیست و ششم محرم الحرام سال ۱۴۹ هجری قمری در زندان منصور دوانیقی از خلفای بنی‌عباس به شهادت رسید. وی از عابدان و زاهدان عصر خود و به «علیّ الخیر» و «علیّ العابد» معروف بود، آن حضرت در عبادت و بندگی، به‌ویژه در نماز و تهجّد، حالت خشوع و حضور قلب کامل داشت. این نواده امام حسن (علیه‌السّلام)، در حالی توسط عمال حاکم وقت به قتل رسید که سرش در سجده عبادت بود. ۲ - قیام بنی الحسن علیه عباسیاندر اواخر حکومت مروانیان، جنبش‌های مردمی بر ضد بنی امیه و حکومت طاغوتی آنان در سراسر جهان اسلام بالا گرفت. در بیشتر این حرکت‌ها، دو گروه بنی‌عباس و بنی‌الحسن (علیه‌السّلام) که هر دو از طایفه بنی‌هاشم بودند، رهبری قیام‌ها را بر عهده داشتند. سرانجام، حکومت مروانیان سرنگون شد و بنی‌عباس، قدرت را به دست گرفته و خلافت عباسیان را پایه‌گذاری کردند و با بنی الحسن (علیه‌السّلام) که رقیب سیاسی آنان بودند، به‌تدریج بنای بدرفتاری در پیش گرفتند. بنی‌الحسن (علیه‌السّلام) از خود واکنش نشان داده و بنای مبارزات خویش را استمرار بخشیدند و به فروپاشی حکومت بنی‌امیه قانع نشدند بلکه خواستار برگشت حکومت به خاندان خویش بودند. به همین جهت، محمد (معروف به نفس ذکیه) و ابراهیم فرزندان عبدالله بن حسن مثنی، در مدینه، بصره و برخی از مناطق دیگر اسلامی دست به قیام خونین بر ضد خلفای عباسی زدند. برادران و عموزادگان آنان و بسیاری از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) همراه آن دو بوده و قیام آن‌ها را تایید می‌کردند. ولی در برابر عاملان خلیفه در مدینه و بصره، متحمل شکست شده و در این راه، آن دو و برخی از بنی الحسن (علیه‌السّلام) و بسیاری از یاران آنان جان باختند و سایر مبارزان دستگیر و یا به شهرها و مناطق دیگر اسلامی متواری و پراکنده شدند. ۳ - زندانی نوادگان امام حسنمنصور دوانقی، دومین خلیفه عباسی به خطر قیام‌های محمد و ابراهیم، فرزندان عبدالله بن حسن مثنّی در مدینه و بصره و مخالفت‌های عده‌ای دیگر از بنی الحسن (علیه‌السّلام) با دستگاه جور بنی عباس، نسبت به نوادگان امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) که از علویان مبارز و ذی نفوذان عصر خود بودند، سخت‌گیری‌های زیادی اعمال می‌کرد و زندگی را بر آنان بسیار دشوار می‌نمود. وی، علاوه بر سرکوب قیام‌های بنی الحسن (علیه‌السّلام) و کشتن تعدادی از آنان، از جمله محمد (نفس زکیه) و ابراهیم (قتیل باخمری)، بسیاری از آنان را دستگیر و در سیاه چال‌های مخوف زندانی کرد. منصور، در سال ۱۴۰ قمری وارد مدینه شد و افراد سر‌شناس بنی الحسن (علیه‌السّلام)، مانند عبدالله بن حسن مثنّی، ابراهیم بن حسن مثنّی، ابوبکر بن حسن مثنّی، حسن بن جعفر بن حسن مثنّی، عبدالله بن داوود بن حسن مثنّی، علی بن داوود بن حسن مثنّی، عباس بن داوود بن حسن مثنّی، محمد بن ابراهیم بن حسن مثنّی، اسحاق بن ابراهیم بن حسن مثنّی، عباس بن حسن مثلّث، علی عابد بن حسن مثلث و علی بن محمد نفس زکیه را دستگیر کرد و به مدت سه سال در مدینه زندانی کرد. در سال ۱۴۴ قمری نیز محمد دیباج (برادر مادری عبدالله بن حسن مثنّی) را بر آنان افزود و ماموران حکومتی، بر بدنش چندان تازیانه زدند که لباسش با پوست بدنش به هم آمیخت. در همین سال، تمامی آنان را در بندهای آهنین کرده و با وضعیت رقت‌باری به سوی عراق حرکت دادند و در زندان هاشمیه (در حوالی کوفه) در سردابی نمور و تاریک زندانی نمودند و بر آنان بسیار سخت گرفتند. این فداکاران یکی پس از دیگری در آن زندان مخوف و هولناک مظلومانه به شهادت می‌رسیدند و بدون اینکه امکان تغسیل و تکفین آنان وجود داشته باشد، بر روی هم انباشته شده و مرگ سایرین را تسریع می‌نمودند. نخستین کسی که از آن جمع به دیار باقی شتافت، علی بن حسن مثلث بن حسن مثنّی بن امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) بود. [۱]
نک: قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۱، ص۲۵۰-۲۷۸.
[۲]
قمی، شیخ عباس، وقایع الایام، ص۱۶۷.
۴ - فرزندانعلی بن حسن مثلث، به هنگام شهادت، چهل و پنج سال داشت و دارای پنچ پسر و چهار دختر بود. یکی از فرزندانش حسین بن علی، معروف به شهید فخ است که سال‌های بعد، بر ضد بنی عباس قیام کرد و در سرزمین فخ، همانند ابا عبدالله الحسین (علیه‌السّلام) مظلومانه به شهادت رسید و اهل بیتش به اسارت دشمن در آمدند. ۵ - پانویس
۶ - منبع• خبرگزاری بین المللی قرآن، برگرفته از مقاله «علی بن حسن مثلث»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۰۳/۳۱. • سایت بلاغ، برگرفته از مقاله «شهادت علی بن حسن مثلث»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۰۳/۳۱. • حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «شهادت علی بن حسن مثلث»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۰۳/۳۱. |